بررسی صلاحیت قاعده لا ضرر بر جبران خسارت معنوی
نویسنده:مهدی عزیزی حسنوند
چکیده:
این نوشتار، فرضیه «جبران مالی خسارت معنوی» را با استفاده از قاعده لا ضرر بررسی می‌کند. در این پژوهش پس از تعریف خسارت معنوی، به خسارت وارد به جسم و حیثیت و احساسات و عواطف و آزادی‌های شخصی، در اثبات فرضیه با استفاده از قاعده لا ضرر به روش کتابخانه‌ای و تتبع گسترده در این قاعده و با توجه به مقتضیات صدوری آن و انطباق عنوان ضرر و ضرار بر خسارت معنوی و امکان اثبات حکم، و با توجه به فلسفه تأسیس این قاعده می‌توان جبران خسارت معنوی را به روش‌های شناخته شده ضروری دانست.
کلیدواژه‌ها: خسارت معنوی، قاعده لا ضرر، ضرر و ضرار
بررسی حکم فقهی نکاح معاطاتی
نویسنده:رضا نصیری
چکیده
تحقق فعلی ایجاب و قبول عقود و معاملات اسلامی را معاطات گویند. قاعده اولیه، نزد فقها، جریان معاطات در تمام معاملاتی است که با عقد لفظی انشا می‌شوند. حال باتوجه به این نکته و با توجه به اینکه نکاح هم جزء عقود اسلامی است، آیا می‌توان به جریان معاطات در عقد نکاح قائل شد؟ در همین راستا، ارائه نظریه صحت نکاح معاطاتی از سوی برخی باعث شده است، این مسأله به بحث روز میان علماتبدیل شود؛ درحالی‌که اغلب فقها به بطلان آن قائل هستند. این مقاله ابتدا به بررسی ادله قائلین به صحت و سپس به بررسی ادله قائلین به بطلان پرداخته وآنها را مورد بررسی قرار داده است.
کلیدواژه‌ها: عقد، نکاح، معاطات، نکاح معاطاتی
بررسی کاربرد مقاصد شریعت در نظریات فقهی محقق اردبیلی
نویسنده:مرتضی دلبریان
چکیده
در اصطلاح علم اصول، منظور از مقاصد، اهداف و غایات جعل حکم است و حتی گاهی از مقاصد، به اسرار وضع حکم هم تعبیر شده است. یکی از پرسش هایی که در باب استنباط احکام فقهی وجود دارد و نویسنده در این مقاله به دنبال کشف و بررسی آن است، این پرسش است که آیا روش اجتهاد، مبتنی بر نظر به غایات احکام است و با توجه به کشف ملاکات و لحاظ مقاصد و غایات، حکم ارزیابی می شود یا استنباط مبتنی بر نظر به ظاهر نصوص شرعی و اکتفا به آنها است؟
نوشتار حاضر، به روش توصیفی و با مبنا قرار دادن کتاب مجمع الفائدة و البرهان صورت گرفته است. تلاش شده است با بررسی فروعات فقهی در ابواب مختلف، جایگاه و برخی مصادیق مقاصد شرع از جمله، حفظ مال، نفس و آبروی مؤمنین و همچنین حفظ حرمت احکام اسلام و عدم تعطیلی آن و حفظ نظام معاش و معاملات بین مردم و … در فرآیند استنباط احکام شرعی در نظریات محقق اردبیلی کشف و استخراج شود. بعد از بررسی نظریات فقهی ایشان آنچه به عنوان نتیجه حاصل شد، این استکه این فقیه گرانقدر در فرآیند استنباط احکام فقهی درکنار بررسی دقیق نصوص شرعی، گرایش به مقاصد شرع هم دارند و فقط به ظاهر نصوص شرعی اکتفا نکرده و به اصطلاح اصولیون نص‌بسند نیستند.
کلیدواژه‌ها: مقاصد شریعت، فلسفه فقه، نظریات فقهی، غایات جعل حکم
ملاک‌های تشخیص تقیه در احادیث
نویسنده:محمود معصومی
چکیده:
یکی از منابع استنباط احکام، سنت است که از طریق احادیث استخراج می شود؛ اما احادیث دارای تقیه اند و مؤلفین کتب روایی به دلایلی این تقیه را از روایاتشان تصفیه نکرده اند؛ بنابراین باید با معیارهای شناخت تقیه آشنا شویم. ولی قبل از آن باید بگوییم اصل اولی، عدم تقیه است، پس تا مصلحتی اهم از عدم تقیه نباشد، تقیه صورت نمی گیرد. این تقیه مصلحتی با کذب و نفاق تفاوت دارد و وجوب امر به معروف و نهی از منکر را نفی نمی کند و بعد از این که مقید به ضرورت گردید، صادر می شود. پس از این پیش فرض ها، معیارهای تشخیص تقیه را به دو بخش وجودی و عدمی تقسیم می کنیم.
معیارهای وجودی، خود چند قسم دارند:
الف. قرائن مقالیه که دارای سه معیار است.
ب. قرینه سندی
ج: قرینه کتابت، بنا بر یک قول
د: قرائن خارجی که سه معیار دارد.
اما معیارهای عدمی عبارتاند از:
الف: معیار ذاتی و قدر متیقن از تقیه
ب: منصب حکومتی معصوم
ج: صدور حدیث بدون اینکه شخصی سؤال بپرسد.
د: قرینه کتابت، بنا بر قول دیگر
کلیدواژه‌ها: حدیث، تقیه، معصوم ، حفظ جان
حکم فقهی خروج زن مطلّقه رجعی از منزل طلاق با توافق طرفین
نویسنده:بهنام کوشا
چکیده:
مسأله طلاق از جمله مسائل مطرح در زمینه فقه خانواده و از گذشته، مورد توجه فقها بوده است. چنانچه در کتاب‌های فقهی مطرح شده، اگر مرد زنش را از خارج شدن منزل نهی و منع کند، خروج برای زن بدون اذن او حرام است و در طلاق رجعی نیز برای خارج شدن از منزل، باید اجاز ه بگیرد و از طرفی دیگر، مرد نمی تواند او را از منزل طلاق بیرون کند؛ اینک سؤال اصلی پژوهش حاضر، عبارت است از اینکه، در عده طلاق رجعی حکم خروج زن با اذن شوهر و توافق طرفین چیست؟ در نوشتار پیش‌رو با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای و با تحلیل داده‌های فقهی به بررسی این فرع فقهی پرداخته شده است. در این مسأله، اقوال متفاوتی وجود دارد که پس از کاوش ادّلهی مطرح شده در این باره، این نتیجه حاصل شد که، در صورت اذن زوج و توافق بر خروج، خارج شدن زن جایز و بدون اشکال است.
کلید واژه ها:
منزل طلاق، خروج زن مطلقه، خروج توافقی، مطلقه رجعی، مسکن طلاق
بررسی سندی روایت القضاة أَربعة ناظر به دسته بندی قاضیان
نویسندگان:محمد طاهریان، مصطفی امیری
چکیده
امر قضا از اموری است که در تمامی ادیان وملل به آن پرداخته شده ومبدا معینی برای پیدایش آن وجود ندارد. از آن جا که این امر مهم با عرض وجان مال انسان ها سرو کار دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. در دین مبین اسلام این امر مورد توجه بسیاری قرار گرفته لکن در برخی روایات عقوبت های سنگینی برای قاضیان در نظر گرفته شده است تا جایی که تنها یک گروه از آنان را بهشتی خطاب کرده وگروه های دیگر را جهنمی شمرده اند؛ حتی قضاتی که به حق حکم کرده باشند.
اکنون سؤال پژوهش حاضر، پیرامون صحت و سقم سند یکی از این روایات است که قاضیان را بر چهار گروه تقسیم نموده است؛ پژوهشی که با روش توصیفی – تحلیلی و با هدف کشف صحت و سقم آن برای انتساب به معصوم (علیه السلام) گام برداشته و نتیجه ی بررسی سه طریقی که برای این روایت ذکر شده، منوط به اعتبار یا عدم اعتبار مرسلات است. و از آنجایی که پذیرش مرسلات مورد خدشه و اشکال است، روایت معروف القضاة اربعة، از نظر سندی مقبول نیست واز درجه اعتبار ساقط است.
کلید واژه ها: القضاة اربعة، مرفوعه، مرسلات، مرسِل، قاضیان
