بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین، والصلاة والسلام على خیر خلقه وأشرف بریّته حبیب إله العالمین أبی القاسم المصطفی محمد، وعلى آله الطیبین الطاهرین المعصومین الهداة المهدیین، لاسیمّا بقیة الله فی الأرضین، حجة بن الحسن العسکری، عجَّل الله تعالی فرجه الشریف، ولعن الدائم أعداءهم أجمعین.

مقدمه: درنگی بر طهارت‌های سه‌گانه
سلام علیکم و رحمه الله.
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم.
الحمد لله رب العالمین، والصلوة والسلام على خیر خلقه وأشرف بریّته، حبیب إله العالمین أبی القاسم المصطفی محمد، وعلى آله الأطیاب الأطهرین.

این دومین جلسه‌ای است که در خدمت طلاب گرامی و فضلای عزیز هستیم. در جلسه پیشین، پیرامون «طهارت» عرایضی تقدیم شد و بیان گردید که طهارت بر سه قسم است:
۱. طهارت ظاهری که در علم فقه بدان پرداخته می‌شود و مقابل آن نجاست ظاهری قرار دارد.
۲. طهارت فکر و اندیشه که پاکی ذهن و ورود خیارهای مثبت و انسانی را دربرمی‌گیرد.
۳. طهارت قلب که موضوع بحث امروز ماست.

قلب: جایگاه گرایش و تحول شگفت
خداوند متعال در نهاد انسان دو قوه نهاده است: «ذهن» و «قلب». کار ذهن، شناخت و بینش است و کار قلب، گرایش و میل. این دو در کنار هم، انسان را می‌سازند: «بدانم و بخواهم، سپس به حرکت درآیم».

وجه تسمیه قلب
قلب به جهت تحولات سریع و شگرفش به این نام خوانده شده است. هیچ‌چیز در وجود انسان چون قلب، دگرگون‌پذیر و ناپایدار نیست. گاه در لحظه‌ای صدوهشتاد درجه تغییر جهت می‌دهد؛ محبتی تبدیل به انزجار می‌گردد و گرایشی دگرگونه می‌شود. این قلب، هم می‌تواند با مدیریت صحیح، اوج گیرد و هم با غفلتی اندک، سقوط کند.
در دعا می‌خوانیم: «یا مقلّب القلوب والأبصار…» و این حقیقت، ما را به لطف خداوند در تغییر و تحول دل‌ها رهنمون می‌سازد.
همچنین در روایت است که قلب مومن، عرش الرحمن است و حرم خداست: «القلب حرم الله، فلا تُسکن حرمَه غیرَه».

قلب در آیینه قرآن: تحولات مثبت و منفی
قرآن کریم برای حالات گوناگون قلب، واژگانی ویژه آورده است:

تحولات مثبت:
۱. سلامت (قلب سلیم): ﴿یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ *إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ﴾
۲. انشراح (شرح صدر): ﴿أَفَمَن شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِّن رَّبِّهِ﴾
۳. اطمینان (سکینه و طمأنینه): ﴿الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللَّهِ﴾

تحولات منفی:
۱. مرض (قلب بیمار): ﴿فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ﴾
۲. انحراف و ضیق (قلب منحرف و تنگ): ﴿وَمَن یُرِدْ أَن یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقًا حَرَجًا﴾
۳. قساوت (سنگ‌دلی): ﴿ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِکَ﴾
۴. کوری (نابینایی دل): ﴿فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰکِن تَعْمَى الْقُلُوبُ﴾
۵. طبع و ختم (مهر باطل بر دل): ﴿خَتَمَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ﴾
این مراحل، نشان از سیر نزولی قلب دارد که اگر تا مرحله «ختم» پیش رود، راه بازگشت بسیار دشوار می‌گردد.

راهکار طهارت قلب: سه ضلع ضروری
برای دستیابی به هر نتیجه‌ای (اعم از مادی یا معنوی) سه رکن باید فراهم آید:
۱. مقتضی (استعداد و بذر مناسب)
۲. شرایط (فراهم‌بودن زمینه‌های رشد)
۳. رفع موانع (برطرف‌کردن عوامل بازدارنده)

در مسیر طهارت قلب:

· مقتضی: همان قلب پاک و سالمی است که خداوند به انسان عطا کرده است.
· شرایط: برقراری ارتباط صحیح و پیوسته با خدا از طریق عبادت، دعا، تلاوت قرآن و خدمت به خلق.
· رفع موانع: پرهیز جدی از گناه و معصیت که همچون زهر در شهد طاعات می‌رود و آنها را تباه می‌سازد.

تأکید بر مراقبت عملی
همان‌گونه که حضرت رسول اکرم(ص) در خطبه شعبانیه در پاسخ به سؤال امیرالمومنین(ع) فرمودند: «أفضل الأعمال فی هذا الشهر الورع عن محارم الله»، باید همت خویش را بر «ترک گناه» متمرکز کنیم.
انجام واجبات ـ حتی بدون مستحبات افزون ـ اگر با مراقبت از گناه همراه باشد، می‌تواند قلب را صیقل داده و به طهارت برساند. گناه چون آفتی است که ریشه نورانیت را می‌خشکاند، حتی اگر همه شرایط ظاهری فراهم باشد.

پایان سخن: فصل رجب و فرصت طهارت
ای عزیزان! ماه رجب، ماه نیایش و تقرب است. از خداوند بخواهیم تا با عنایت خویش، موانع طهارت قلبمان را برطرف کند و توفیق مراقبت و بندگی را به ما عطا فرماید.
باشد که در پناه قرآن و عترت، دل‌هایمان از هر آلودگی پاک گردد و شایسته ورود به حریم انس با حضرت حق شود.

دعای پایانی
اللهم عجّل لولیک الفرج، و اجعلنا من أنصاره وأعوانه، و ارفع رایت نصرته، و احفظ العلماء والمجاهدین، و اختم بالخیر عواقب أمورنا، و اغفر لأمواتنا، و استر عوراتنا، و آمن روعاتنا، برحمتک یا أرحم الراحمین.
و صلى الله على محمد وآله الطاهرین، وعجّل فرجهم، والعن أعداءهم.

احسنتم و بارک الله فیکم
و السلام علیکم و رحمت الله و برکاته