چکیده:

نوشته حاضر، در تبیین چگونگی و کیفیت رابطه جهاد با نفس و هدایت تشریعی الهی می­باشد. گرچه تاکنون در تحقیقات علمی، مطالبی پیرامون هر دو طرف مسأله(هدایت تشریعی و جهاد با نفس) مطرح شده است اما هنوز رابطه آن دو با یکدیگر، تبیین نشده است. این مسأله از مهمترین مسائل معارف اسلامی است زیرا سعادت انسان در گرو بهره­وری از هدایت تشریعی الهی و انجام اعمال صالح و جهاد با نفس می­باشد. هدایت تشریعی الهی، نسبت به جهاد با نفس، اقتضائیت دارد بدلیل اینکه تحقق جهاد با نفس متوقف بر این است که دو کانون وجودی انسان(عقل و دل) با یکدیگر همسو و هماهنگ شود زیرا زمانی انسان عملی را انجام می­دهد که این همسویی ایجاد شده باشد، اما اینکه گاهی انسان عملی را انجام می­دهد که به مضر بودن آن علم دارد بدان خاطر است که دل او همسوی با علمش نشده است. تحقق این همسویی در خودسازی و جهاد با نفس، توسط هدایت تشریعی الهی انجام می­پذیرد، بنابراین این هدایت تشریعی است که انسان را به عبودیت و جهاد با نفس ترغیب می­کند. در ادبیات دینی، به این هماهنگی و همسویی ایمان گفته می­شود؛ واژه ایمان زمانی استعمال می­شود که انسان به حقیقتی باور داشته باشد و دل او نیز به آن گرایش پیدا کرده باشد. از طرفی دیگر نیز باید گفت که جهاد با نفس نیز خود، اقتضای ازدیاد هدایت الهی را دارد زیرا خودسازی، سبب تصفیه قلب و پاکی جان آدمی می­شود و در این­جا است که قابلیت بیشتری در دریافت معارف الهی را پیدا می­کند؛ علوم الهی از جنس نور هستند و در قلبی فرود می­آیند که از جنس خود باشد، نه جایی که ظلمت آن را فراگرفته باشد و این جهاد با نفس است که سبب طهارت و پاکی ذات انسان می­شود. بنابراین رابطه هدایت تشریعی با جهاد با نفس یک رابطه دیالکتیکی و دو سویه است به صورتی که هر کدام از آن دو در دیگری اثر می­کند؛ نگارنده با روش توصیفی_تحلیلی به تبیین مسأله تحقیق پرداخته و در نهایت به دو نتیجه مهم دست یافته است:

1. هدایت تشریعی مقتضی تحقق جهاد با نفس است
2. جهاد با نفس مقتضی ازدیاد هدایت الهی است.

کلیدواژه‌ها: هدایت تشریعی، جهاد با نفس، اقتضائیت، ایمان، مراتب هدایت، مراتب جهاد با نفس.