چکیده:

همواره واکاوی های ادبی و نحوی در قرآن و احادیث نقش موثری در فهم دقیق تر و پویاتر از متون برجای مانده دینی و اسلامی دارد و ناگریز روش بزرگان و دانشمندان در شرح و تفسیر قرآن و روایات خالی از بحث ادبی نبوده است. در این میان، علامه مجلسی که از شارحان برجسته آیات و روایات دینی است و در آثار وی همچون بحارالانوار و مرآة العقول، توجه به جنبه های ادبی و اعرابی به صورت چشم گیری دیده می شود، در تلاش بوده با طرح مباحث پرثمر و مفید نحوی و صرفی کنکاش مناسبی در این زمینه انجام دهد و با طرح همزمان این مباحث و موضوعات دیگر همچون مباحث تفسیری و کلامی درصدد بر آمده به طور جامع شرح و توضیح دقیقی از احادیث را نمایان سازد. در این پژوهش در قالب کتابخانه ای و با روش مقایسه ای و تحلیلی، بر اساس چهل و پنج بحث ادبی و نحوی مطرح شده توسط علامه مجلسی، نکات و دست آوردهای قابل توجهی به دست آمده است. علامه مجلسی در استقصاء احتمالات گوناگون ادبی سعی بلیغی داشته و از اقوال کارشناسان لغوی و نحوی در حد نیاز بهره برده است و در کنار مباحث نحوی که به طور طبیعی مفصل تر است، به جنبه های لغوی و صرفی کلمات نیز پرداخته و تا حدودی دیدگاه شارحان دیگر را مورد ارزیابی قرار داده است. با این حال، می توان گفت که اجتهاد ادبی علامه مجلسی در شرح احادیث کاملا نمایان است و موارد خیلی معدودی را می توان یافت که علامه از اظهار نظر ادبی خود اجتناب کند. ضمن اینکه گزیده گویی و توجه به مباحث پر ثمر ادبی در بررسی متون حدیثی از ویژگی های قابل تامل وی است.

مرحوم علامه مجلسی بعد از آن که روایات را مورد واکاوی و تحلیل و تبیین قرار می دهد، تحلیل‌های خود را با تعبیر(بیان) یا (توضیح) و یا(قوله) عرضه می دارد. علامه در این مباحث  روش فیض کاشانی در کتابهای الوافی و الشافی و ملا محسن مازندرانی در کتاب شرح اصول کافی را بر می گزیند.

کلید واژ ها: علامه مجلسی- بحار الانوار- مباحث ادبی- اعراب الحدیث- شرح الحدیث.