چکیده:

عصمت امامان یکی از مسائل مهم کلامی است که آراء مختلف دربارة آن ابراز شده است. یکی از چالش‌های اساسی مسئلۀ عصمت این است که برخی پیدایش آن را بعد از ظهور و رشد علم کلام، توسط هشام بن حکم، متکلم بزرگ شیعه در زمان امام صادق دانسته‌اند؛ و برخی دیگر این اندیشه را به غالیان شیعه نسبت داده‌اند و معتقدند که در آموزه‌های دین این مسئله مطرح نبوده است؛ در این نوشتار سعی شده تا سیر تطور مسئلۀ عصمت از صدر اسلام تا عصر حاضر، همراه با طرح شبهات و پاسخ آن‌ها با هدف ارائة دیدگاهی صحیح و آشنایی دقیق با فراز و نشیب‌هایی که در بستر تاریخ داشته با روش توصیفی و شیوة کتابخانه‌ای بررسی شود. نتیجة اثر حاضر این شده است که مفهوم دینی عصمت، مبدأ درونی و اصیل در آموزه‌های دین دارد و از همان دوران رسول خدا درآیات، روایات و ارتکاز ذهنی مسلمانان صدر اسلام وجود داشته است و آنچه به هشام بن حکم می‌توان نسبت داد، چگونگی تبیین و تحلیل مسئلة عصمت است نه اصل نظریة عصمت؛ چراکه وی نظریة عصمت امام را به ادلة عقلی و نقلی مدلل کرده است. همچنین روایات دوران حضور امامان هم بیانگر مسئله ی عصمت است اگرچه در برخی دوران به خاطر شرایط سیاسی به جزئیات مسئله ی عصمت کمتر پرداخته شده است.

عصمت مبتنی بر علم و ارادة معصوم است درنتیجه با اختیار و طبیعت انسان ناسازگار نیست و آنچه امامان در ادعیه به گناهانی اعتراف و استغفار کرده‌اند از باب، حسنات الابرار سیئات المقربین، تعلیم و تعلم و طلب ظرفیت هست؛ چراکه استغفار همیشه به معنای توبه از گناه نیست بلکه بهترین دعاهاست.

کلیدواژه‌ها: عصمت، شبهات عصمت، امام، امامیه، تطهیر، هشام بن حکم.